Η μνήμη του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι από τα πεδία στην επιστήμη που θεωρούνται τα πιο συναρπαστικά και πολύπλοκα. Η μνήμη μας επιτρέπει να συνδέουμε το παρελθόν με το παρόν, να διατηρούμε την ταυτότητά μας και να εξελισσόμαστε από τα λάθη μας. Ένας από τους πολλούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την μνήμη είναι και οι μυρωδιές.

Είμαστε σίγουροι πως σας έχει τύχει… Περπατάτε στο δρόμο και ξαφνικά σας χτυπά μια μυρωδιά. Όχι δυσάρεστη, αλλά ευχάριστη. Κατευθείαν σας έρχονται αναμνήσεις στο μυαλό. Από την παιδική σας ηλικία, από το σχολείο, ακόμα και από κάτι που συνέβη μερικές εβδομάδες πριν. Είναι σαν αυτόματος μηχανισμός. Με το που μυρίσετε κάτι συγκεκριμένο, οι αναμνήσεις πετάγονται στο μυαλό σας σαν slideshow.

Είναι αλήθεια πως υπάρχει μια ειδική σχέση μεταξύ μνήμης και μυρωδιάς. Στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε αυτή την σύνδεση με έναν απλό και κατανοητό τρόπο.

Πως λειτουργεί η σχέση αρωμάτων και μνήμης

Το γνωρίζατε πως η όσφρηση είναι η παλιά μας αίσθηση σε εξελικτικό επίπεδο; Η όσφρηση συνδέεται κατευθείαν με τον λεγόμενο οσφρητικό βολβό, ο οποίος έχει άμεση πρόσβαση σε τμήματα του εγκεφάλου τα οποία είναι υπεύθυνα για την μνήμη και τα συναισθήματα. Σε αντίθεση με την ακοή και την οραση, η όσφρηση φαίνεται να έχει μια απευθείας σύνδεση με κάποια μέρη του εγκεφάλου.

Αυτός είναι και ο λόγος που μια απλή οσμή μπορεί να προκαλέσει τόσο ισχυρά συναισθήματα. Για παράδειγμα, το άρωμα μιας κρέμας που χρησιμοποιούσε κάποιος γονιός στην παιδική μας ηλικία μπορεί, ακόμη και μετά από δεκαετίες, να μας γυρίσει πίσω σε συγκεκριμένες στιγμές. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό στη νευροεπιστήμη ως «φαινόμενο Προυστ», από τον Γάλλο συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ που περιέγραψε πώς η μυρωδιά ενός γλυκού τον μετέφερε άμεσα σε παιδικές αναμνήσεις.

Μάλιστα, έρευνες έχουν δείξει πως οι αναμνησεις που έρχονται στο μυαλό μας λόγω κάποιας μυρωδιάς, είναι πιο έντονες, πιο ζωντανές και πιο συναισθηματικά φορτισμένες. Γι’ αυτό η εμπειρία που έχουμε κάθε φορά είναι τόσο ξεχωριστή και μοναδική.

Με λίγα λόγια, ισχύουν τα παρακάτω:

• Η όσφρηση είναι η αρχαιότερη αίσθηση
• Υπάρχει διαφορά με τις άλλες αισθήσεις
• Υπάρχει συναισθηματική δύναμη στις οσμές.

Θετικές χρήσεις αυτής της σύνδεσης

Είναι πολύ έντονο το γεγονός πως μπορούμε απλά να μυρίσουμε κάτι συγκεκριμένο και να μεταφερθούμε πολλά χρόνια πίσω, σε άλλα μέρη σε άλλες εποχές. Ακριβώς επειδή αυτή η εμπειρία είναι τόσο ισχυρή, έχει χρησιμοποιηθεί και στην ιατρική για καλούς σκοπούς.

Σε έρευνες με άτομα που πάσχουν από άνοια ή Αλτσχάιμερ, η χρήση συγκεκριμένων μυρωδιών φαίνεται να βοηθά στην ενεργοποίηση αναμνήσεων που δεν ανακαλούνται με άλλους τρόπους. Έτσι, ένα γνώριμο άρωμα μπορεί να λειτουργήσει ως «γέφυρα» με το παρελθόν, βελτιώνοντας την επικοινωνία με τους γύρω τους.

Ακόμα και στην καθημερινότητα, ωστόσο, φαίνεται πως οι μυρωδιές μπορούν επίσης να έχουν θετικά αποτελέσματα. Η μέντα, για παράδειγμα, φαίνεται πως ενισχύει την συγκέντρωση και την εγρήγορση. Η λεβάντα φέρνει χαλάρωση και καλύτερο ύπνο. Ο συνδυασμός αυτών των επιδράσεων μπορεί έμμεσα να στηρίξει και τη μνήμη, καθώς η ποιότητα του ύπνου και η μείωση του στρες είναι καθοριστικοί παράγοντες για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου και το γενικότερο ευ ζήν της καθημερινότητάς μας.

Μελλοντικές προοπτικές

Όπως ήδη είπαμε, η σύνδεση αυτή έχει ήδη χρησιμοποιηθεί και στον τομέα της νευροψυχολογίας. Οι επιστήμονες εξετάζουν πώς τα αρώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως «εργαλεία» εκπαίδευσης ή αποκατάστασης.

Ένα fun fact για τους μαθητές-φοιτητές που διαβάζουν αυτό το άρθρο… Η χρήση συγκεκριμένων οσμών κατά την διάρκεια της μελέτης σας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη αποστήθιση πληροφοριών, ειδικά αν υπάρχει η ίδια οσμή και στην τάξη κατά την ώρα της εξέτασης.

Αντίστοιχα, η λεγόμενη «οσφρητική εκπαίδευση» εφαρμόζεται ήδη σε άτομα που έχουν χάσει την όσφρηση, με στόχο να ενισχύσει όχι μόνο την αίσθηση των οσμών αλλά και τη γνωστική τους λειτουργία. Σε ασθενείς με νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως το Πάρκινσον ή το Αλτσχάιμερ, οι ειδικοί εξετάζουν αν η συστηματική έκθεση σε γνώριμες μυρωδιές μπορεί να συμβάλει στην καθυστέρηση της νοητικής έκπτωσης.

Τέλος, η αρωματοθεραπεία, η ολιστική προσέγγιση στα αρώματα έχει αρχίσει και μπαίνει στο επιστημονικό spectrum και αποκτά, σιγά σιγά, επιστημονική τεκμηρίωση και μελέτες που υποστηρίζουν τα αποτελέσματα που μπορεί να φέρει.

Συμπεράσματα

Η δύναμη της όσφρησης και η σύνδεση της με την μνήμη είναι ένα γεγονός που όλοι έχουμε ζήσει και δεν μπορούμε να αρνηθούμε. Ίσως με το να χρησιμοποιήσουμε αυτή την σύνδεση, οδεύουμε προς τον δρόμο για να θεραπεύσουμε κάποιες σοβαρές ασθένειες, όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω.